Zasadą postępowania cywilnego jest obowiązek ponoszenia jego kosztów. Co należy do kosztów sądowych określa ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Czytamy w niej, że koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. Ustawa mówi także o opłacie kancelaryjnej, którą przewidziano w przypadku wniosków o wydanie z akt sprawy m. in. odpisów czy kopii. Wydatki to przykładowo koszty związane z wydawaniem opinii przez biegłych. Z tej ustawy dowiemy się także, jaka jest wysokość opłat i wydatków. Opłaty mogą być stosunkowe (5 % od wartości przedmiotu sporu lub wartości zaskarżenia) albo mogą być opłatami stałymi – przykładowo opłata 2000 zł od wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Ustalając wysokość opłat należy na bieżąco weryfikować aktualną treść ustawy, albowiem kwoty z niej wynikające ustawodawca co pewien czas zmienia.
Istnieją pewne wyjątki od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Wyjątki takie możemy znaleźć w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Za najpowszechniejsze z nich uznać można zwolnienie z kosztów strony dochodzącej ustalenia ojcostwa i macierzyństwa, zwolnienie strony dochodzącej alimentów (strona zobowiązania do płacenia alimentów nie jest ustawowo zwolniona z kosztów sądowych), czy też zwolnienie dotyczące pracownika występującego z pozwem lub wnioskiem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (które też ma wyjątek w przypadku postępowań, gdzie wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000,00 zł).
Zwolnienie z kosztów sądowych może mieć miejsce także w wyniku złożenia przez stronę wniosku do Sądu. Sąd może takiego wniosku nie uwzględnić, może go także uwzględnić w części, jak i w całości.
Należy mieć przy tym świadomość, że zwolnienie z kosztów sądowych nie jest równoznaczne z obowiązkiem zwrotu kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika przez inną stronę postępowania.