Podczas sprawy o dział spadku spadkobiercy zgodnie z § 1 art. 1039 Kodeksu Cywilnego zasadniczo są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn. Powyższa zasada dotyczy sytuacji, kiedy dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem. Są od niej wyłączenia, gdyż jeżeli z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia, przepis o obowiązku zaliczenia darowizny nie ma zastosowania.
Kwestią kontrowersyjną było czy powyższy przepis ma zastosowanie w przypadku dyspozycji wkładem na wypadek śmierci uregulowanej w art. 56 Prawa Bankowego. Zgodnie z ust. 1 ustawy posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej. Zgodnie z ust. 5 przepisu, kwota wypłacona zgodnie z ust. 1 nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.
Orzecznictwo przedstawiało różne poglądy na to zagadnienie. Rozbieżności istniały także w piśmiennictwie. Na chwilę obecną wydaje się, że sprawa została przesądzona Uchwałą Sądu Najwyższego 27 kwietnia 2022 r. wydaną w sprawie o sygn. akt III CZP 57/22. Trzyosobowy skład Izby Cywilnej podjął uchwałę o treści: Kwota objęta przewidzianym w art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2021 r. poz. 2439) pisemnym poleceniem złożonym bankowi przez posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej dotyczącym dokonania – po jego śmierci – wypłaty określonej kwoty pieniężnej na rzecz wskazanych przez niego osób: małżonka, wstępnych, zstępnych, lub rodzeństwa (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci), nie podlega zaliczeniu na schedę spadkową w rozumieniu art. 1039 § 1 k.c. (http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/iii%20czp%2057-22.docx.html)
Powyższa uchwała rozstrzyga na korzyść swobody dysponowania swoim majątkiem przez spadkodawców, którzy w ten sposób mogą zadysponować częścią swojego majątku, przeznaczając ją określonym osobom. O ile bowiem w przypadku darowizny spadkodawca może zawrzeć oświadczenie o zwolnieniu od obowiązku zaliczenia to w przypadku czynności mortis causa z art. 56 Prawa Bankowego było to niejako wyłączone. Uznanie, że nie należy dyspozycji wkładem na wypadek śmierci traktować jak darowizny ma też konsekwencje w przypadku roszczeń o zachowek. Konsekwencją argumentacji użytej przez Sąd Najwyższy winno być wyłączenie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci od obowiązku uwzględnienia przy wyliczaniu należnego uprawnionym zachowku.